Trong thời gian gần đây, tại nhiều địa phương trên cả nước, hàng loạt hộ dân phản ánh việc hóa đơn tiền điện tăng vọt bất thường sau khi ngành điện lực tiến hành thay thế công tơ điện cơ khí bằng công tơ điện tử. Có những gia đình ghi nhận mức tăng gấp 2 đến 3 lần so với bình thường dù mức tiêu thụ điện không thay đổi, gây nên làn sóng hoang mang và bức xúc trong dư luận.

1. Thực trạng: Hàng loạt hộ dân bỗng “sốc” với hóa đơn điện

Tại các nhóm Facebook cộng đồng dân cư, trên Zalo, TikTok và cả báo chí chính thống, không ít người dân tại Hà Nội, TP.HCM, Quảng Ninh, Nghệ An, Bình Dương… đã chia sẻ tình huống “dở khóc dở cười”: chỉ sau khi thay công tơ điện tử vài ngày, tiền điện tăng phi mã.

Anh Hưng (quận Hà Đông, Hà Nội) cho biết:
“Nhà tôi bình thường chỉ dùng tầm 250–300k tiền điện mỗi tháng. Tháng này đột ngột nhảy lên hơn 700.000 đồng, dù điều kiện sinh hoạt không có gì thay đổi. Hỏi ra mới biết vừa thay công tơ điện tử.”

Chị Mai (TP. Vinh, Nghệ An) bức xúc:
“Chưa bao giờ nhà tôi dùng tới 500k/tháng. Sau khi họ thay công tơ mới, tháng đầu tăng lên hơn 1 triệu. Không có ai giải thích rõ ràng.”

Tình trạng này không chỉ xuất hiện lẻ tẻ mà đang trở thành một làn sóng gây hoang mang diện rộng, đặt ra nghi vấn liệu công tơ điện tử có đo sai hoặc quá nhạy, dẫn đến ghi nhận sai số so với thực tế?

2. Vì sao thay công tơ điện tử? Mục tiêu là gì?

Việc thay thế công tơ điện cơ khí bằng công tơ điện tử 1 pha hoặc 3 pha nằm trong chiến lược hiện đại hóa ngành điện, giúp:

• Đo đếm điện chính xác hơn (theo lý thuyết)

• Truy xuất dữ liệu từ xa, không cần nhân viên ghi tay

• Giảm nhân sự vận hành, tăng tính minh bạch

• Cảnh báo rò rỉ điện hoặc gian lận điện

• Gửi hóa đơn, cảnh báo mức dùng điện sớm cho người dân

Tuy nhiên, sự thay đổi này lại chưa được minh bạch hóa quy trình lắp đặt – kiểm định – công bố thông tin, dẫn đến khoảng trống truyền thông và khiến người dân không nắm rõ nguyên lý hoạt động, dẫn đến thiếu niềm tin.

3. Những nguyên nhân khiến tiền điện tăng đột biến sau khi thay công tơ

Dưới đây là một số nguyên nhân có thể khiến hóa đơn điện tăng mạnh, cần được làm rõ:

3.1. Công tơ mới đo chính xác hơn mức tiêu thụ thực tế

Nhiều chuyên gia ngành điện cho biết: công tơ điện cơ khí cũ sau 5–10 năm sử dụng có thể bị mòn cơ, dẫn đến đo thiếu điện. Khi chuyển sang công tơ điện tử – đo đếm chuẩn hơn – mức tiêu thụ thực tế sẽ “phơi bày”.

Tuy nhiên, nếu có sự thay đổi quá đột ngột mà không có cảnh báo, điều này dễ khiến người dân hiểu lầm.

3.2. Sai lệch trong việc chuyển đổi chỉ số công tơ

Quá trình thay công tơ có thể xảy ra lỗi khi:

• Nhân viên không ghi lại chỉ số cũ – mới rõ ràng

• Ghi nhầm chỉ số đầu vào, đầu ra

• Lỗi kỹ thuật trong đồng bộ dữ liệu giữa công tơ và hệ thống EVN

Chỉ cần một sai số nhỏ trong ghi nhận, người dân có thể chịu thiệt cả trăm số điện, tương đương vài trăm ngàn đồng.

3.3. Sự cố kỹ thuật của công tơ điện tử

Một số công tơ điện tử sản xuất lỗi hoặc chưa được kiểm định đầy đủ có thể:

• Ghi sai số

• Đếm điện cả khi không có tải

• Bị nhiễu tín hiệu

Những lỗi này nếu không được EVN kiểm tra định kỳ, sẽ đẩy người dân vào tình thế “sống chung với hóa đơn bất hợp lý”.

4. Người dân cần làm gì khi thấy tiền điện tăng bất thường?

Để bảo vệ quyền lợi chính đáng, người dân có thể làm theo quy trình sau:

Bước 1: Kiểm tra chỉ số điện và thiết bị tiêu thụ

• Ghi lại chỉ số công tơ đầu – cuối tháng

• Kiểm tra các thiết bị điện có dùng vào giờ cao điểm không?

• Có thiết bị nào bị rò rỉ, hư hỏng gây hao điện ngầm?

Bước 2: Đối chiếu với kỳ hóa đơn trước

• So sánh số điện tiêu thụ trước và sau khi thay công tơ

• Xem ngày thay công tơ có trùng đúng kỳ hóa đơn không?

Bước 3: Liên hệ điện lực địa phương yêu cầu kiểm tra

• Gọi tổng đài chăm sóc khách hàng EVN: 1900 1909

• Gửi yêu cầu qua app EVNHCMC hoặc EVNNPC tùy khu vực

• Ghi lại thời điểm thay công tơ, số seri công tơ cũ – mới

Bước 4: Yêu cầu kiểm định độc lập công tơ nếu nghi ngờ

Theo quy định tại Thông tư 23/2013/TT-BKHCN, người dân có quyền đề nghị kiểm định lại công tơ điện nếu nghi ngờ sai số. Kết quả phải được công khai, có bên thứ ba kiểm định.

5. Trách nhiệm của ngành điện lực cần rõ ràng

Để lấy lại lòng tin của người dân, các đơn vị điện lực cần:

5.1. Công khai quá trình thay công tơ

• Cung cấp phiếu thay thế công tơ, có chữ ký người dân xác nhận

• Cập nhật thông tin thay công tơ trên app EVN, website, tin nhắn SMS

• Thông báo trước ít nhất 5 ngày làm việc

5.2. Cho phép người dân tiếp cận dữ liệu điện hàng ngày

• Cần mở chức năng xem lịch sử tiêu thụ điện theo ngày, tránh bất ngờ vào cuối tháng

• Có thể gửi cảnh báo qua Zalo, app hoặc email nếu điện tiêu thụ tăng bất thường

5.3. Minh bạch cơ chế tính giá điện theo bậc thang

• Mỗi 50kWh tăng 1 bậc, gây ra cảm giác tiền điện “nhảy vọt”

• Nên có thông báo ngay khi người dùng chạm ngưỡng để điều chỉnh

6. Những điểm cần cải thiện để tránh “sốc” điện

6.1. Truyền thông trước khi thay công tơ

Việc thay công tơ không chỉ là kỹ thuật, mà cần truyền thông đến người dân để:

• Hiểu rõ nguyên lý hoạt động

• Biết cách tự giám sát chỉ số điện

• Không cảm thấy bị “gài bẫy” hoặc lừa dối

6.2. Cung cấp báo cáo minh bạch sau thay công tơ

• EVN nên gửi báo cáo so sánh điện năng trước – sau thay công tơ, giải thích rõ các biến động

• Nếu có sai sót, phải có cơ chế bồi hoàn nhanh chóng

6.3. Tăng cường kiểm tra định kỳ công tơ

• Đảm bảo công tơ điện tử không bị lỗi kỹ thuật

• Có thể công bố danh sách công tơ bị lỗi trong năm trước, khu vực nào đang thay thế

7. Người dân chia sẻ – Mỗi người một nỗi lo

Trên mạng xã hội, các bài đăng về hóa đơn điện tăng vọt đang thu hút hàng ngàn lượt chia sẻ. Dưới đây là một vài phản hồi tiêu biểu:

Chị Lê Thu (Hà Nội):
“Chưa kịp biết công tơ điện tử là gì, tháng đầu tiên tiền điện nhảy gấp đôi. Tìm cách liên hệ EVN thì không ai trả lời rõ.”

Anh Nguyễn Văn Hòa (Bình Dương):
“Họ thay công tơ lúc không có ai ở nhà, không báo, không ký gì cả. Hóa đơn sau đó tăng gần gấp ba. Liệu có sai sót trong ghi nhận ban đầu không?”

8. Kết luận: Niềm tin người dân phải được xây dựng bằng minh bạch

Việc chuyển đổi sang công tơ điện tử là xu hướng tất yếu của ngành điện Việt Nam trong quá trình số hóa và hiện đại hóa. Tuy nhiên, bất kỳ cải tiến nào nếu thiếu sự đồng thuận, thiếu truyền thông minh bạch sẽ dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng về niềm tin xã hội.

Người dân không chỉ trả tiền cho số điện tiêu thụ, mà họ còn trả giá cho sự minh bạch và sự công bằng.
Nếu thiếu hai yếu tố này, dù công nghệ tiên tiến đến đâu, dư luận vẫn sẽ phản ứng gay gắt.

9. Kiến nghị & đề xuất

• EVN nên chủ động công bố số liệu so sánh lượng điện tiêu thụ trước và sau khi thay công tơ theo từng địa phương.

• Xây dựng cổng tra cứu công tơ trực tuyến: Mỗi hộ dân có thể tra được chỉ số đầu – cuối tháng, báo cáo sai số hoặc yêu cầu kiểm định chỉ với vài cú nhấp chuột.

• Đẩy mạnh đào tạo đội ngũ kỹ thuật và truyền thông cộng đồng. Hướng dẫn người dân cách đọc công tơ, kiểm tra điện rò rỉ, tự theo dõi tiêu thụ điện hàng ngày.

FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp

1. Công tơ điện tử có dễ bị gian lận không?
→ Về lý thuyết, công tơ điện tử chống gian lận tốt hơn công tơ cơ khí. Tuy nhiên, nếu có lỗi kỹ thuật hoặc cố tình can thiệp từ phía đơn vị lắp đặt thì vẫn có rủi ro. Người dân nên yêu cầu công khai kiểm định nếu nghi ngờ.

2. Nếu không đồng ý với hóa đơn điện thì làm gì?
→ Gọi tổng đài 1900 1909 hoặc đến điện lực khu vực để khiếu nại. Có quyền yêu cầu kiểm tra tại chỗ và lập biên bản nếu cần thiết.

3. Có nên tự lắp thiết bị giám sát điện không?
→ Có thể dùng ổ cắm đo điện tiêu thụ, thiết bị Power Meter, hoặc bộ chia điện có tích hợp đo điện. Tuy nhiên, nên chọn thiết bị đạt chuẩn và được kiểm định để đảm bảo độ chính xác.

4. Có thể yêu cầu giữ lại công tơ cũ không?
→ Trong hầu hết trường hợp, công tơ cũ sẽ bị thu hồi để hủy. Tuy nhiên, người dân có thể yêu cầu được lập biên bản, chụp ảnh chỉ số cũ để đối chiếu sau này.

🔎 Tóm tắt:
Việc thay công tơ điện tử là tiến trình kỹ thuật cần thiết, nhưng cần đi kèm với sự minh bạch, truyền thông và kiểm soát chặt chẽ. Người dân có quyền yêu cầu kiểm định, phản ánh sai sót và bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.